Wybierając się na wypoczynek w góry, warto pamiętać o tym, że to nie tylko zapierające dech w piersiach widoki oraz fascynujący świat roślin i przyrody nieożywionej. To również niezwykle bogaty świat górskiej fauny, którą warto poznać bliżej – choć może w przypadku niektórych okazów lepiej zachować bezpieczny dystans! Planujesz wypoczynek w Górach Sowich? Sprawdź, jakie stworzenia możesz spotkać podczas wędrówki górskimi szlakami.
Niczym w zoo, czyli sowiogórskie królestwo zwierząt
Gęste lasy Gór Sowich kryją w sobie niezliczoną ilość zwierząt – od niewielkich owadów, gadów i płazów, po ogromną ilość gatunków ptaków oraz drobne i duże ssaki. Przed wyjściem na szlak warto poznać garść informacji na ich temat i przygotować aparat fotograficzny, by nie przeoczyć szansy na wspaniałą pamiątkę!
Ssaki duże i małe
Spacerując po Górach Sowich, możesz natknąć się na takie ssaki jak m.in. jeleń szlachetny, sarna europejska, muflon czy jeż wschodni. Ten ostatni to niewielkie, ale za to bardzo ciekawe stworzenie. Pamiętaj o tym, że w Polsce objęte jest częściową ochroną gatunkową. Istnieje cień szansy, że spotkasz dzika euroazjatyckiego, czyli… po prostu dzika. Ten przodek świni domowej jest jedynym w Europie przedstawicielem dziko żyjących świniowatych, obecnie nie podlega ochronie sezonowej. Być może uda Ci się zobaczyć również kunę, ale niech Cię nie zwiedzie jej uroczy wygląd – to prawdziwy drapieżnik! Innym ciekawym ssakiem występującym w Górach Sowich jest przodek fretki domowej, tchórz zwyczajny. Niestety jego liczebność wciąż maleje w zatrważającym tempie.
Inne interesujące zwierzęta, które możesz spotkać na swojej drodze to m.in.: gronostaj, wydra, łasica, norka, liczne gatunki myszy oraz nietoperzy. Te ostatnie kryją się zazwyczaj w wyrobiskach, sztolniach oraz skalnych szczelinach. Wszystkie gatunki nietoperzy żyjących w Górach Sowich podlegają ścisłej ochronie, a dodatkowo niektóre z nich, jak np. podkowiec mały i nocek Bechsteina, umieszczone są w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (tj. w rejestrze gatunków bliskich zagrożenia i zagrożonych wymarciem).
Płazy
Osobną, niezwykle interesującą grupę zwierząt stanowią płazy żyjące w górskich zakamarkach. Warto bliżej przyjrzeć się np. salamandrze plamistej i traszce górskiej.
Salamandra plamista, zwana również jaszczurem ognistym, jest największym w Europie przedstawicielem płazów ogoniastych – może osiągać rozmiary od 10 do nawet 32 cm. Podlega częściowej ochronie w Polsce. Ma bardzo charakterystyczny wygląd – czarne, błyszczące ciało z żółtymi plamami (mogą przybierać różny odcień, do pomarańczowego). Co ciekawe, ubarwienie to pełni funkcję ochronną, ponieważ stanowi istotną informację dla drapieżników o tym, że płaz ten posiada trujące substancje. Co równie ciekawe, nie występują osobniki o tym samym kształcie oraz układzie plam – każda salamandra tego gatunku jest absolutnie unikatowa! Często można spotkać się ze stwierdzeniem, że pojawienie się salamandry zwiastuje nadejście deszczu (podobnie jak niski lot jaskółek). Być może nie są to wyłącznie niczym niepoparte dawne przesądy, bowiem salamandry plamiste rzeczywiście źle znoszą upał i wówczas pozostają w ukryciu. Aktywne są przede wszystkim nocą lub właśnie w deszczowe, pochmurne dni.
Traszka górska, podobanie jak powyższa bohaterka, również należy do rodziny salamandrowatych. Jest zwierzęciem wodno-lądowym, osiąga 10-12 cm długości. Ubarwienie traszki z wierzchu powoduje, że nie rzuca się ona w oczy – jest ciemne, a skóra chropowata na lądzie (w wodzie robi się gładka). Od spodu skóra przybiera jednolity, intensywnie pomarańczowy kolor bez plam. Nie lubi upałów, jest najbardziej aktywna nocą i w deszczowe dni (w okresie godowym przez całą dobę).
Gady
Z gadów żyjących w Górach Sowich na szczególną uwagę zasługują m.in. różne gatunki jaszczurek, gniewosz plamisty, zaskroniec i żmija zygzakowata. Jednym ze wspomnianych gatunków jaszczurek jest np. padalec. Często mylony ze żmiją, ponieważ należy do jaszczurek beznogich. Padalec jest jednak stworzeniem dla człowieka zupełnie niegroźnym. Mało tego, sam nie ma łatwo i pozostaje w ciągłym niebezpieczeństwie, gdyż jest powolny, dość bezradny i niezdarny. Swoją aktywność rozpoczyna głównie dopiero po zmierzchu. Żywi się przede wszystkim dżdżownicami i ślimakami bez skorupy, a zatem przedstawicielami gatunków jeszcze wolniejszych i bardziej bezbronnych od niego. Zagrażają mu nie tylko duże ssaki i ptaki, ale nawet tak niewielkie zwierzęta jak chociażby… jeże!
Równie niegroźny dla człowieka, niejadowity, choć zdecydowanie bardziej zaradny niż poprzednik jest zaskroniec zwyczajny. Jest aktywny w ciągu dnia. Najczęściej na miejsce swojego bytowania wybiera tereny podmokłe, w okolicach zbiorników wodnych (uwielbia pływać!), ale można go spotkać także w przydomowym ogródku. Nie należy go przepędzać, ponieważ jest świetnym tępicielem szkodników takich jak m.in. myszy. Zdarza się, że kiedy znajduje się w niebezpieczeństwie, zamiast uciekać lub kąsać… udaje martwego!
Kolejna bohaterka – żmija zygzakowata – preferuje dzienny tryb życia. Lubi przebywać na obrzeżach lasów, dlatego spotkanie z nią jest bardzo prawdopodobne. Jak się jednak okazuje, nie taki diabeł straszny, bowiem żmije zygzakowate zdecydowanie chętniej wybierają ucieczkę zamiast ataku i rzadko kąsają. Atakują tylko wtedy, gdy nie mają możliwości bezpiecznego oddalenia się od źródła zagrożenia. Jeśli gad poczuje się zagrożony i ostatecznie ukąsi, nie jest przesądzone, że wstrzyknie jad. Tzw. suche ukąszenia są stosunkowo częste, poza tym najczęściej jad żmii nie jest śmiertelnie niebezpieczny. Niemniej, jeśli przytrafi się ukąszenie, najlepiej zgłosić się do szpitala, w którym podana zostanie antytoksyna.
Na koniec gniewosz plamisty – niegroźny dla człowieka, ponieważ wyżej opisana żmija jest jedynym jadowitym gatunkiem węża w Polsce. Często mylony jest ze żmiją. Uwielbia jaszczurki, które są głównym składnikiem jego menu. Znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt jako gatunek, który narażony jest na wyginięcie.
Owady
Fauna Gór Sowich jest niezwykle bogata w liczne gatunki owadów, w tym w przepiękne, wręcz zjawiskowe motyle. Jednym z najliczniej występujących w Polsce (na niemal całym jej obszarze poza wysokimi górami) jest motyl dzienny paź królowej. Można go rozpoznać po charakterystycznym żółtym ubarwieniu z niebieskimi oraz czarnymi wzorami. To największy motyl w kraju. Występuje na dwóch znaczkach pocztowych – z 1967 i 1991 roku.
Zdecydowanie rzadziej spotykanym i pozostającym pod ochroną jest paź żeglarz. On również został dwukrotnie uwieczniony na znaczkach pocztowych. Jest nieco mniejszy od pazia królowej. Tylne skrzydła zwieńczone są charakterystycznymi „ogonkami”. Dawniej występował pospolicie i był traktowany niemal jako szkodnik, obecnie jego populacja drastycznie zmalała.
Bardzo interesującym gatunkiem motyla jest postojak wiesiołkowiec. W odróżnieniu od większości motyli dziennych nie może pochwalić się wyjątkowo kolorowym ubarwieniem. Ma zielonoszarą głowę, oliwkowobrunatny tułów, przy końcu szarozielony. Z powodu swojego wyglądu, gdy przysiada na liściach i trawach, może pozostać zupełnie niezauważony, warto więc uważnie go wypatrywać!
Ptaki
Opisując bogatą faunę Gór Sowich, nie można pominąć tak ważnej grupy zwierząt jak ptaki. Nie każdy o tym wie, ale ptaki wywodzą się wprost od dinozaurów, a dokładniej od teropodów. Co jeszcze ciekawsze i jednocześnie trudne do wyobrażenia, biorąc pod uwagę cechy zewnętrzne współczesnych gatunków, ptaki mają całkiem sporo wspólnego z… krokodylami, które są ich najbliższymi krewnymi! Zarówno ptaki, jak i krokodyle są jedynymi żyjącymi obecnie archozaurami.
W Górach Sowich możesz doświadczyć bliskiego spotkania z takimi ptakami jak m.in. krogulec, myszołów, pustułka, jastrząb, bażant, kuropatwa, kilka gatunków sów oraz wiele gatunków dzięciołów.
Wyjątkowo interesującym gatunkiem ptaka jest puchacz – najprawdopodobniej największa sowa na świecie. W Polsce, jak i w wielu innych krajach, obecnie jest pod ścisłą ochroną gatunkową. Dawniej puchacz był bardzo tępiony, wykorzystywano go także jako przynętę podczas polowań. Z tego względu współcześnie jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem. Na szczęście jego populacja powoli się odbudowuje. Puchacz jest niezwykle płochliwym stworzeniem. Jeśli zostanie przestraszony, może nie wrócić do swojego gniazda nawet wówczas, gdy znajdują się w nim pisklęta.
Podziwiaj, ale nie przeszkadzaj!
Decydując się na wyprawę w Góry Sowie z aparatem fotograficznym, pamiętaj o tym, że wkraczasz na terytorium zwierząt, do ich domu. W związku z tym, jako kulturalny gość, pamiętaj o kilku istotnych zasadach. Przede wszystkim nie zbaczaj z wyznaczonych ścieżek – zarówno dla bezpieczeństwa zwierząt, jak i swojego własnego. Schodząc ze szlaku (i odchodząc od niego zbyt daleko), łatwo się zgubić. Poza tym zapuszczając się w zarośla, możesz niechcący zniszczyć czyjś dom i wystraszyć jego lokatorów.
Jeśli zauważysz jakieś zwierzę na swojej drodze, zachowaj spokój, nie wykonuj gwałtownych ruchów, aby go nie spłoszyć. Jeśli chcesz zrobić zdjęcie, wyłącz lampę błyskową. W przypadku niektórych gatunków nietoperzy istnieje zakaz fotografowania w ogóle. Nie zbliżaj się umyślnie do gniazd i nor, aby nie niepokoić zwierząt. Zanim w ogóle wyjdziesz na szlak, poświęć kilka minut na zapoznanie się z regulaminem danego terenu (np. parku krajobrazowego). W większości takich miejsc znajdziesz liczne tablice z przydatnymi informacjami.
Ciesz się pięknem przyrody i zwiedzaj odpowiedzialnie!